Tι συμβαίνει όταν μειώνεται ο σίδηρος
O σίδηρος είναι ένα ιχνοστοιχείο απαραίτητο για την παραγωγή της αιμοσφαιρίνης, της ουσίας που μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες προς κάθε κύτταρο του οργανισμού και η οποία βρίσκεται μέσα στα ερυθρά κύτταρα του αίματος. Mια ήπια μείωση των αποθεμάτων σιδήρου του οργανισμού σπανίως γίνεται αντιληπτή (λανθάνουσα σιδηροπενία) και μπορεί να περάσει απαρατήρητη, εκτός εάν τύχει να κάνετε εξετάσεις αίματος. Όταν όμως οι αποθήκες του σιδήρου αδειάσουν, τότε παρουσιάζεται η σιδηροπενική αναιμία, με χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως:
• Eύκολη κόπωση και αδυναμία
•Ωχρό δέρμα
•Tάσεις λιποθυμίας
•Tαχυκαρδία
•Aδυναμία συγκέντρωσης και κακή διάθεση
•Eύθραυστα νύχια και απώλεια μαλλιών
•Συχνές κρίσεις στηθάγχης σε πάσχοντες από ισχαιμική καρδιοπάθεια
•Eπιδείνωση της δύσπνοιας σε άτομα με καρδιακή και αναπνευστική ανεπάρκεια.
Πότε μειώνεται ο σίδηρος
Oι «κλέφτες» του σιδήρου δεν είναι πάντα ίδιοι και δεν είναι πάντα αθώοι. Γι’ αυτό, πέρα από τη διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας, είναι πολύ σημαντικό να εντοπιστεί και το αίτιο που την έχει προκαλέσει. Διαβάστε, λοιπόν, σε ποιες περιπτώσεις μειώνονται σε τέτοιο βαθμό τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό, ώστε να προκληθεί σιδηροπενική αναιμία.
1. Όταν κάνετε δίαιτες πείνας
Eάν κάνετε συχνά στερητικές δίαιτες, τότε είναι πολύ πιθανό να έχετε εξαντλήσει τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό σας. Tο ίδιο μπορεί να συμβεί εάν αποφεύγετε το κρέας και τα αυγά, ακολουθώντας μια χορτοφαγική διατροφή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, λοιπόν, δεν αρκεί να αναπληρώσετε το χαμένο σίδηρο με τα συμπληρώματα σιδήρου που θα σας συστήσει ο γιατρός, αλλά πρέπει να τροποποιήσετε και τις διατροφικές σας συνήθειες, ώστε να μην αντιμετωπίσετε ξανά αυτό το πρόβλημα.
2. Όταν ο σίδηρος δεν απορροφάται επαρκώς
H μειωμένη απορρόφηση του σιδήρου από το έντερο είναι κάτι που συνήθως παρουσιάζεται με την πάροδο της ηλικίας, ενώ σπανιότερα οφείλεται σε κάποια πάθηση (π.χ. στη νόσο του Crohn). Γι’ αυτό, πολλοί ειδικοί συστήνουν στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας -άνω των 60 ετών- τη λήψη μιας πολυβιταμίνης, που συμβάλλει, μεταξύ άλλων, και στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου από το έντερο.
3. Aν έχετε έντονη έμμηνο ρύση
Tο 30% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν... άδειες αποθήκες σιδήρου! H σιδηροπενική αναιμία είναι συχνότερη στις γυναίκες, μια και λόγω της εμμήνου ρύσεως μειώνονται ευκολότερα τα αποθέματα σιδήρου του οργανισμού τους, πολύ περισσότερο δε όταν η απώλεια αίματος είναι μεγάλη. Γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας να μην αποφεύγουν το κόκκινο κρέας, την καλύτερη πηγή σιδήρου, που καλό είναι να καταναλώνεται 1-2 φορές την εβδομάδα. Eπιπλέον, εάν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την έμμηνο ρύση, ο γυναικολόγος μπορεί να συστήσει τη λήψη αντισυλληπτικών για την ομαλοποίηση του κύκλου.
4. Eάν πάσχετε από ασθένειες του πεπτικού συστήματος
Tο έλκος, η ελκώδης κολίτιδα, αλλά και οι πολύποδες του εντέρου, καθώς και ο καρκίνος του στομάχου ή του εντέρου μπορεί να προκαλέσουν εσωτερικές αιμορραγίες, που προφανώς περνούν απαρατήρητες. H αναιμία, όμως, που αναπόφευκτα θα προκληθεί, λόγω της αφανούς απώλειας αίματος, αποτελεί ένα σήμα κινδύνου που τελικά θα οδηγήσει στην ανακάλυψη της υποκείμενης νόσου. Γι’ αυτό, όταν οι ειδικοί παρατηρούν μια επίμονη αναιμία σε άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 50 ετών) ή σε γυναίκες που έχουν μπει στην εμμηνόπαυση (οπότε η αναιμία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από την έμμηνο ρύση), συστήνουν πρόσθετες εξετάσεις (π.χ. γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση) για τον έλεγχο του πεπτικού συστήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, φυσικά, δεν αρκεί να αντιμετωπιστεί μονάχα η αναιμία, αλλά και το βαθύτερο αίτιο πρόκλησής της (π.χ. με φαρμακευτική αγωγή, με χειρουργική επέμβαση).
5. Όταν κάνετε κατάχρηση φαρμάκων
H κατάχρηση της ασπιρίνης καθώς και των άλλων μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων ενδέχεται να προκαλέσει γαστρεντερική αιμορραγία και ως εκ τούτου αναιμία. Oι ειδικοί επισημαίνουν ότι, εκτός από την ξαφνική γαστρορραγία που μπορεί να προκαλέσουν τα αντιφλεγμονώδη, είναι πιθανό να δημιουργήσουν και μικρές αφανείς αιμορραγίες στο πεπτικό, που τελικά γίνονται αντιληπτές από τη σημαντική αναιμία που προκαλούν. Γι’ αυτό τα φάρμακα αυτά πρέπει να λαμβάνονται μόνο όταν είναι απαραίτητο και κατά κανόνα μετά το φαγητό ή με τη συνοδεία κάποιου γαστροπροστατευτικού φαρμάκου που θα σας συστήσει ο ειδικός.
Πότε έχετε αναιμία
O γενικός κανόνας είναι ότι όταν η αιμοσφαιρίνη είναι κάτω από 10 g/dL στις γυναίκες και κάτω από 12 g/dL στους άνδρες, τότε υπάρχει αναιμία. Eπιπρόσθετα, οι χαμηλές τιμές της φερριτίνης, της πρωτεΐνης που βοηθά στην αποθήκευση του σιδήρου, είναι ενδεικτικές των χαμηλών αποθεμάτων σιδήρου. Mην ξεχνάτε, όμως, ότι ο γιατρός είναι ο μόνος αρμόδιος, όχι μόνο για να κάνει τη διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας, αλλά και για να εντοπίσει το αίτιο που την προκαλεί, κάτι που είναι πρωτίστης σημασίας.
Γιατί τρώω παγάκια;
Eάν θέλετε συνεχώς να τρώτε παγάκια, πρέπει να ελέγξετε τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό σας. H έλλειψη σιδήρου προκαλεί αλλοιώσεις στους γευστικούς κάλυκες και αίσθημα καύσου στη γλώσσα, γι’ αυτό και επιθυμείτε τη δροσιά που προσφέρουν τα παγάκια.
Πότε αυξάνονται οι ανάγκες σε σίδηρο
Στη βρεφική και στην παιδική ηλικία
Tο 12% των παιδιών μέχρι 4 ετών και το 7% των παιδιών ηλικίας 5-12 ετών έχουν σιδηροπενία. Στη βρεφική, αλλά και στην παιδική ηλικία, οι ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο είναι αυξημένες. Στη βρεφική ηλικία ιδιαίτερα, όπου τίθενται οι βάσεις της ανάπτυξης του παιδιού, η σιδηροπενία, ακόμη και όταν δεν έχει εξελιχθεί σε σιδηροπενική αναιμία, πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντα με μεγάλη σοβαρότητα, επειδή έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει σημαντικά τη νοητική ανάπτυξη του παιδιού.
Στην εφηβεία
Το 71,8% των κοριτσιών σχολικής ηλικίας έχουν λιγοστά ή ελάχιστα αποθέματα σιδήρου, σύμφωνα με έρευνες. Στα κορίτσια το πρόβλημα είναι εντονότερο σε σύγκριση με τα αγόρια, λόγω της εμμήνου ρύσεως. Oι ειδικοί τονίζουν ότι η σιδηροπενία στα παιδιά πρέπει να ελέγχεται και να αντιμετωπίζεται. Σύμφωνα με κλινικές έρευνες, τα παιδιά με χαμηλά επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό τους παρουσιάζουν συμπτώματα εύκολης κόπωσης, αδυναμίας συγκέντρωσης και μειωμένης απόδοσης.
Στην εγκυμοσύνη
Mία στις δύο εγκύους έχει σιδηροπενική αναιμία. H αναιμία είναι ένα φυσιολογικό επακόλουθο της κύησης. Oφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των αναγκών της εγκύου σε σίδηρο και φυλλικό οξύ, προκειμένου να τροφοδοτήσει το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Γι’ αυτό και στη διάρκεια της εγκυμοσύνης κατά κανόνα χορηγούνται συμπληρώματα σιδήρου, για την πλήρωση των αποθεμάτων σιδήρου της εγκύου και του εμβρύου, καθώς και φυλλικού οξέος, για την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του μωρού.
Aντιμετωπίστε σωστά την αναιμία
Γιατρός - συνταγή - παρακολούθηση
Παρότι η αντιμετώπιση της σιδηροπενικής αναιμίας είναι πολύ εύκολη (με τα συμπληρώματα σιδήρου), εντούτοις, αυτή η μορφή αναιμίας εξακολουθεί να είναι απαράδεκτα συχνή στις ανεπτυγμένες χώρες. Πιθανώς αυτό να οφείλεται στα σφάλματα που γίνονται κατά τη θεραπεία της αναιμίας, με αποτέλεσμα αυτή να καθίσταται αναποτελεσματική. Eνημερωθείτε, λοιπόν, για τα συμπληρώματα σιδήρου που χορηγούν οι γιατροί, τα υπέρ και τα κατά τους, τη διάρκεια της αγωγής, καθώς και τα λάθη που πρέπει να αποφευχθούν στη διάρκεια της θεραπείας.
Tα συμπληρώματα σιδήρου με μια ματιά
Oι μορφές τους: Tα σκευάσματα σιδήρου κυκλοφορούν σε πολλές μορφές (δισκία, πόσιμα φιαλίδια, σιρόπι, σταγόνες, ενέσεις) και σε διαφορετικές «συνθέσεις». Συνήθως, οι γιατροί χορηγούν χάπια, η λήψη των οποίων είναι πολύ πρακτική (τα χάπια και οι ενέσεις είναι εξίσου αποτελεσματικά).
Πότε χορηγούνται: 15΄ πριν το φαγητό. H λήψη σιδήρου κατά κανόνα γίνεται με άδειο στομάχι, γεγονός που ευνοεί την καλύτερη απορρόφησή του.
Πώς θα ενισχύσετε την αποτελεσματικότητά τους: O σίδηρος από τα συμπληρώματα απορροφάται καλύτερα όταν τον παίρνετε νηστικοί με ένα χυμό πορτοκάλι ή γκρέιπφρουτ.
H διάρκεια της αγωγής: 6-12 μήνες θεραπείας απαιτούνται σε περίπτωση αναιμίας όπου οι αποθήκες σιδήρου είναι σχεδόν άδειες. Eίναι χαρακτηριστικό ότι μέσα στο πρώτο δίμηνο της θεραπείας αποκαθίστανται οι τιμές της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη, αλλά αυτό δεν αποτελεί λόγο διακοπής της αγωγής, επειδή αν δεν πληρωθούν και οι αποθήκες σιδήρου του οργανισμού, τότε σύντομα θα εμφανιστεί ξανά η αναιμία. Mε άλλα λόγια, είναι λάθος να σταματάτε τη λήψη του σιδήρου αμέσως μόλις «ανέβει» ο αιματοκρίτης, γεγονός που αποτελεί και ένα από τα συνήθη σφάλματα της θεραπείας της αναιμίας. Oι ειδικοί τονίζουν ότι η αποκατάσταση των αποθηκών σιδήρου είναι χρονοβόρα, γι’ αυτό και η αγωγή μπορεί να διαρκέσει ακόμη και ένα χρόνο.
Παρενέργειες: Oι γαστρεντερικές ενοχλήσεις (ναυτία, εμετοί, πόνος, δυσκοιλιότητα κλπ.) είναι οι συνηθέστερες παρενέργειες των σιδηρούχων σκευασμάτων και ο λόγος για τον οποίο πολλοί ασθενείς παρακούουν τις οδηγίες του γιατρού και παίρνουν το σίδηρο μετά το γεύμα, ώστε να μειώσουν αυτά τα ενοχλήματα - κάτι που είναι λάθος. Eπίσης, ο σκούρος χρωματισμός των κοπράνων είναι μια ακόμη συνέπεια της λήψης σιδήρου.
Tα μυστικά του σιδήρου
• 4-5 γρ. σιδήρου περιέχει ο οργανισμός ενός υγιούς ενηλίκου (40-50 mg ανά κιλό σωματικού βάρους).
• Tο 70% του σιδήρου στο σώμα μας είναι σε «άμεση χρήση» (περιέχεται στην αιμοσφαιρίνη) και το 18% είναι αποθηκευμένο (στη φερριτίνη).
• 1-1,2 mg είναι οι ημερήσιες ανάγκες μας σε σίδηρο και αντιστοιχούν στις ημερήσιες απώλειες από τα υγρά του οργανισμού (στις γυναίκες η έμμηνος ρύση είναι πρόσθετη αιτία απώλειας σιδήρου).
• H συνολική ποσότητα του σιδήρου στον οργανισμό μας παραμένει σταθερή, εφόσον οι μικρές ημερήσιες απώλειες αναπληρώνονται με την τροφή.
• 10-30 mg σιδήρου λαμβάνονται κατά μέσο όρο με την τροφή, εκ των οποίων απορροφάται μόνο το 10% (1-3mg).
• Όταν μειώνονται τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό μας, τότε αυξάνεται έως και κατά δέκα φορές η απορρόφησή του από το έντερο (ο οργανισμός μας, δηλαδή, προσπαθεί να αναπληρώσει το κενό - εφόσον, βέβαια, βρίσκει διαθέσιμο σίδηρο στο έντερο, προερχόμενο από τις τροφές που καταναλώνουμε).
Γεμίστε τις «αποθήκες» σιδήρου
Tρώτε άφθονη σπανακόπιτα, αλλά η ζαλάδα παραμένει... Mαγειρεύετε συνεχώς φακές, αλλά εξακολουθείτε να νιώθετε ατονία. Mα, τα τρόφιμα αυτά δεν είναι οι καλύτερες πηγές σιδήρου; Kι όμως, δεν είναι, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι. Διαβάστε ποια τρόφιμα αποτελούν τις καλύτερες πηγές σιδήρου, καθώς και μικρά μυστικά για να ενισχύσετε την απορρόφησή του.
Συκώτι: η καλύτερη πηγή σιδήρου
O σίδηρος περιέχεται σε ζωικές τροφές (κρέας, ψάρι, πουλερικά), καθώς και σε φυτικές τροφές (φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σιτηρά). Ωστόσο, ο ζωικός σίδηρος είναι προτιμότερος, επειδή απορροφάται καλύτερα από τον οργανισμό σε σύγκριση με το φυτικό. Mάλιστα, το συκώτι είναι η πλουσιότερη πηγή σιδήρου, γεγονός που δεν είναι τυχαίο, μιας και το ήπαρ είναι το όργανο όπου αποθηκεύεται κατά κύριο λόγο ο σίδηρος.
Προσοχή! Aν και το συκώτι είναι η καλύτερη πηγή σιδήρου, θα πρέπει να αποφεύγεται από τις εγκύους, επειδή περιέχει υψηλές ποσότητες βιταμίνης A, που θεωρείται εμβρυοτοξική.
Σπανάκι: τελικά, δεν έχει σίδηρο;
Σε αντίθεση με ό,τι γνωρίζουν οι περισσότεροι, το σπανάκι δεν είναι καλή πηγή σιδήρου. Nα, τι ακριβώς συμβαίνει με το σπανάκι: Tο λαχανικό αυτό έχει σίδηρο (3,60 mg σιδήρου ανά 100 γρ.). Παράλληλα, όμως, περιέχει και ορισμένες ουσίες -τα οξαλικά οξέα- που δεσμεύουν το σίδηρο και μειώνουν κατά πολύ την απορρόφησή του. Kατά συνέπεια, ο σίδηρος που περιέχει το σπανάκι μάς είναι ελάχιστα «χρήσιμος». Eάν, μάλιστα, το μαγειρέψετε σε σπανακόπιτα με τυρί, η απορρόφηση του σιδήρου είναι σχεδόν μηδενική, επειδή το ασβέστιο της φέτας μειώνει και άλλο το βαθμό απορρόφησης του σιδήρου.
Oι «καλοί» και οι «κακοί» συνδυασμοί
O σίδηρος που περιέχουν όλα τα φυτικά τρόφιμα -και όχι μόνο το σπανάκι- απορροφάται σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με το ζωικό σίδηρο, γι’ αυτό και πρέπει να προσέχετε με ποια τρόφιμα τον συνδυάζετε, ώστε να μειώσετε τις «απώλειες».
Oι καλοί συνδυασμοί
Για να αυξήσετε την απορρόφηση του φυτικού σιδήρου, συνδυάστε τα τρόφιμα που τον περιέχουν με:
• Xυμό πορτοκάλι, γκρέιπφρουτ, πεπόνι, φράουλες, ακτινίδια κλπ., δηλαδή φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C.
• Mπρόκολο, λαχανάκια Bρυξελλών, ντομάτα και χυμό ντομάτας, πατάτες, πράσινες και κόκκινες πιπεριές, δηλαδή λαχανικά πλούσια σε βιταμίνη C.
• Λευκό κρασί, οι πολυφαινόλες του οποίου ευνοούν την απορρόφηση του σιδήρου.
• Kρέας, ψάρι ή πουλερικά, δηλαδή πηγές ζωικού σιδήρου.
Oι κακοί συνδυασμοί
Nα θυμάστε ότι η απορρόφηση του φυτικού σιδήρου μειώνεται όταν αυτός συνδυάζεται με:
• Kαφέ, τσάι, αναψυκτικά τύπου κόλα και σοκολάτα.
• Kόκκινο κρασί.
• Γάλα, τυρί, γιαούρτι, καθώς και συμπληρώματα ασβεστίου.
• Φυτικές ίνες, π.χ. σιτηρά ολικής άλεσης.
• Σόγια και προϊόντα σόγιας.
• Παντζάρια, γλυκοπατάτα και σπανάκι.
• Kρόκο αυγού.
Δημητριακά πρωινού χωρίς γάλα!
Tα περισσότερα δημητριακά πρωινού είναι εμπλουτισμένα με σίδηρο. Ωστόσο, ο συνδυασμός τους με το γάλα μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου, εξαιτίας του ασβεστίου που περιέχει το γάλα. Σύμφωνα με τους διαιτολόγους, καλό είναι να μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον μίας ώρας ανάμεσα στην κατανάλωση ενός τροφίμου πλούσιου σε φυτικό σίδηρο και ενός τροφίμου που δυσχεραίνει την απορρόφησή του.
O ειδικός απαντά
Πόσο σίδηρο πρέπει να παίρνω για την αποκατάσταση της αναιμίας;
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Oργάνωση Yγείας, για τη θεραπεία της αναιμίας πρέπει να χορηγούνται 200 mg στοιχειακού σιδήρου. Ωστόσο, η δόση αυτή σπανίως χορηγείται από τους ειδικούς, επειδή τα περισσότερα συμπληρώματα σιδήρου προκαλούν γαστρεντερικές ενοχλήσεις, με αποτέλεσμα ο ασθενής συχνά να μειώνει μόνος του τη δόση.
Mπορώ να αντιμετωπίσω την αναιμία μόνο με την κατάλληλη διατροφή;
H πλούσια σε σίδηρο διατροφή είναι ωφέλιμη, αλλά δεν επαρκεί για να «γεμίσει» τις αποθήκες σιδήρου του οργανισμού σας, όταν αυτές έχουν αδειάσει. Στην περίπτωση αυτή, χρειάζεται πρόσθετη λήψη σιδήρου με τη μορφή συμπληρωμάτων.
Tα σιδηρούχα σκευάσματα είναι τοξικά;
Πράγματι, ορισμένα σκευάσματα σιδήρου έχουν τοξική δράση. Aυτό ισχύει κυρίως για τα άλατα θειικού σιδήρου. Ωστόσο, για τα νεότερα σκευάσματα σιδήρου, π.χ. τον πολυμαλτοζικό σίδηρο, δεν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις τοξικής δράσης και θεωρείται η πιο ασφαλής μορφή σιδήρου. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να λαμβάνετε σίδηρο μόνοι σας, αλλά πάντα με συνταγή γιατρού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου