Πως Τρέφεται το Έμβρυο;

Το μικροσκοπικό πλασματάκι,  στο σώμα  της μαμάς, έχει ανάγκη από τροφή και οξυγόνο. Μόνο που ώσπου να γεννηθεί ούτε να φάει μπορεί από το στόμα ούτε να αναπνεύσει από τη μύτη. Γι αυτό και σε όλη τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής του θα προμηθεύεται από  την μαμά  όλο το φαγητό και το οξυγόνο που του χρειάζεται, ώστε να δημιουργηθούν τα όργανά του και να αναπτυχθεί. Η τροφοδοσία του μικρού  εξασφαλίζεται από ένα σχετικά πολύπλοκο σύστημα, το οποίο αποτελείται από όργανα με συγκεκριμένη αποστολή.

Πρόκειται για τον πλακούντα και τον ομφάλιο λώρο, που αποβάλλονται από το σώμα της μητέρας κατά τον τοκετό.
Τα όργανα αυτά, αν και αλληλοσυμπληρώνονται, έχει το καθένα το δικό του ρόλο. Ο πλακούντας αντλεί από το αίμα της μητέρας τις θρεπτικές ουσίες και το οξυγόνο που έχει ανάγκη το μικρό , ενώ ο ομφάλιος λώρος εκτελεί χρέη μεταφορέα. Όσο για τους υμένες, που περιέβαλλαν το ωάριο, έχουν σχηματίσει τώρα το σάκο με το αμνιακό υγρό, όπου μεγαλώνει το έμβρυο.

Ο πλακούντας
Στην αρχή, το μικροσκοπικό πλασματάκι μέσα στη μήτρα τρέφεται από το κυκλοφορικό  σύστημα της μαμάς με τη βοήθεια των «ριζών» ή τροφοβλαστών που υπάρχουν στο ενδομήτριο. Πολύ γρήγορα όμως, καθώς μεγαλώνουν οι ανάγκες του εμβρύου, το οποίο αναπτύσσεται ραγδαία, οι τροφοβλάστες σχηματίζουν τον πλακούντα, μια σαρκώδη μάζα με σπογγώδη σύσταση. Στα λατινικά, η λέξη placenta σημαίνει τούρτα. Μα και ο πλακούντας στο τέλος της εγκυμοσύνης μοιάζει με ένα στρογγυλό σπογγώδες γλύκισμα, που έχει διάμετρο πάνω κάτω είκοσι εκατοστά και πάχος δύο με τρεις πόντους.

Ο σύνδεσμος ανάμεσα στο μωράκι  και τον πλακούντα είναι ο ομφάλιος λώρος. Στον πλακούντα καταλήγουν τα  αιμοφόρα αγγεία της μητέρας και ξεκινούν τα αγγεία του μωρού. Ωστόσο, το αίμα της δεν αναμιγνύεται ποτέ με το αίμα του παιδιού της, χάρη σε έναν «τοίχο» από λάχνες μέσω του οποίου πραγματοποιούνται οι ανταλλαγές μεταξύ τους, εκτός από τη στιγμή του τοκετού, οπότε μια μικρή ποσότητα αίματος μπορεί να περάσει στην κυκλοφορία της, γεγονός που έχει σημασία στο θέμα του Ρέζους. Ο πλακούντας από τη μία του επιφάνεια ριζώνει στο εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας, όπου έχει πρόσβαση στο αίμα της μητέρας και το «βυζαίνει», ενώ από την άλλη δέχεται τα ομφαλικά αγγεία.

Προορισμός του είναι να παρέχει οξυγόνο, νερό και τροφή στο μωράκι  και ταυτόχρονα να απομακρύνει τα απόβλητά του. Το αίμα, δηλαδή, του μικρού  ρέει προς τον πλακούντα και από εκεί απορροφά τροφικά συστατικά, που προέρχονται από το αίμα της μαμάς, ενώ αποβάλλει τις άχρηστες ουσίες του.

Ο πλακούντας, ενώ αφήνει κάποιες θρεπτικές ουσίες να τον διαπερνούν εύκολα, όπως για παράδειγμα τα ιχνοστοιχεία, αναγκάζεται να φιλτράρει ορισμένες τροφές και να τις επεξεργαστεί. Αν υπάρχουν θρεπτικές ουσίες σε μεγάλη ποσότητα, τις αποθηκεύει, ώστε το μωράκι  να αντλεί τα απαραίτητα πολύτιμα συστατικά όποτε τα χρειάζεται. Εκτός από φίλτρο, επεξεργαστής και αποθηκάριος, ο πλακούντας έχει και το ρόλο του φρουρού, αφού φράζει τη δίοδο σε πολλά μικρόβια -δυστυχώς όχι σε όλα-, τα οποία θα μπορούσαν να μολύνουν το έμβρυο.

Μέσα από τον πλακούντα περνούν και πολλοί από τους ιούς ή τα παράσιτα, όπως το τοξόπλασμα. Γι αυτό, άλλωστε, ένα έμβρυο απειλείται με δυσπλασίες, αν η μητέρα του μολυνθεί το πρώτο τρίμηνο από κάποιον ιό, όπως αυτόν της ερυθράς.

Τον πλακούντα διασχίζουν και τα αντισώματα, τα οποία παράγει ο οργανισμός της μαμάς, προστατεύοντας το έμβρυο από τις αντίστοιχες λοιμώξεις. Σε αυτό υπάρχει και η αρνητική πλευρά. Αν η μητέρα έχειΡέζους αρνητικό και κυοφορεί μωρό με Ρέζους θετικό, τότε στην περίπτωση που ο οργανισμός της δημιουργήσει αντισώματα, τα ερυθρά αιμοσφαίρια του μωρού κινδυνεύουν να καταστραφούν.

Η ελεύθερη διέλευση μέσα από τον πλακούντα ισχύει και για πολλά φάρμακα. Και στην περίπτωση αυτή υπάρχει η καλή και η κακή πλευρά. Ενώ, δηλαδή, ένα συγκεκριμένο αντιβιοτικό μπορεί να προφυλάξει το μωρό, για παράδειγμα από την τοξοπλάσμωση, κάποια άλλα φάρμακα μπορεί να το βλάψουν. Όσο για το οινόπνευμα, διαπερνά πολύ εύκολα τον πλακούντα, δημιουργώντας προβλήματα στο μωράκι.

Ασπίδα προστασίας, αλλά όχι πάντα αδιαπέραστη, ο πλακούντας είναι ταυτόχρονα και ένα εργαστήρι παραγωγής ορμονών για την υποστήριξη της εγκυμοσύνης. Η μοριακή γοναδοτροπίνη είναι η κατεξοχήν ορμόνη της κύησης, η οποία δίνει το «παρών» από τις πρώτες κιόλας ημέρες μετά τη σύλληψη. . Οι άλλες ορμόνες που δημιουργούνται σε αυτό το υπερεργαστήρι του οργανισμού της εγκύου είναι η πλακουντιακή γαλακτογόνος (ΗΡL), τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη.

Ο ομφάλιος λώρος
Ένας σωλήνας από μια ουσία σαν ζελέ, ο οποίος περιέχει δύο αρτηρίες και μία φλέβα, ενώνει το έμβρυο με τον πλακούντα. Είναι ο ομφάλιος λώρος, το μήκος του οποίου φτάνει από μισό έως ενάμισι μέτρο και το πάχος του μέχρι και τα δύο εκατοστά. Η μια του άκρη καταλήγει στο σημείο όπου θα βρίσκεται αργότερα ο ομφαλός του μικρού , ενώ η άλλη συνδέεται με τον πλακούντα. Η φλέβα μεταφέρει στο μωράκι  την τροφή και το οξυγόνο που άντλησε ο πλακούντας από το αίμα της μητέρας και στη συνέχεια αφομοίωσε, ενώ οι αρτηρίες επιστρέφουν τα άχρηστα προϊόντα του μικρού  στον πλακούντα, που τα διοχετεύει στο κυκλοφορικό  σύστημα της μαμάς του.

Με τη γέννηση του παιδιού  λήγει και η θητεία του ανθεκτικού και ελαστικού αυτού σωλήνα, ο οποίος εξασφάλιζε στο μικρό τα έτοιμα συστατικά, ενώ ταυτόχρονα του άφηνε όλα τα περιθώρια να κάνει όσες κινήσεις και τούμπες ήθελε στους εννέα μήνες της ενδομήτριας διαμονής του. Έτσι, λοιπόν, μόλις κοπεί ο ομφάλιος λώρος κατά τον τοκετό, διακόπτονται οι δεσμοί ανάμεσα στο αίμα της μαμάς του και του μωρού, το οποίο γίνεται πια αυτόνομο. Τα υπολείμματα του ομφάλιου λώρου στην κοιλιά του νεογέννητου πέφτουν λίγες μέρες αργότερα, αφήνοντας στο σημείο εκείνο το ανεξίτηλο σημάδι που έχουμε όλοι μας: τον ομφαλό.

Το αμνιακό υγρό
Το μικρούλι  όχι μόνο τρέφεται και αναπνέει χάρη στον πλακούντα, αλλά είναι και απόλυτα ασφαλές. Ζει προφυλαγμένο και... κολυμπά μέσα στον αμνιακό σάκο, ο οποίος έχει σχηματιστεί από τις εμβρυακές μεμβράνες -εξωτερικά το χόριο και εσωτερικά το άμνιο. Ο σάκος αυτός είναι γεμάτος με υγρό. Πρόκειται για το αμνιακό υγρό (πρωτοεμφανίζεται μεταξύ 3ης και 4ης εβδομάδας της κύησης), το οποίο είναι διάφανο, υπόλευκο και άοσμο και αποτελείται σε ποσοστό 97% από νερό ,οργανικές και ανόργανες ουσίες και κατά κύριο λόγο παράγεται από τους νεφρούς του εμβρύου (δηλαδή είναι τα ούρα που αποβάλλονται από το έμβρυο μέσα στον αμνιακό σάκο). Η δημιουργία του οφείλεται όχι μόνο στις εκκρίσεις από το σώμα του μωρού , αλλά και του οργανισμού της εγκύου. Ανανεώνεται συνέχεια και η ποσότητά του ποικίλλει ανάλογα με το στάδιο της εγκυμοσύνης. Την έβδομη εβδομάδα, για παράδειγμα, φτάνει τα 300 με 400 κυβικά εκατοστά, στην εικοστή είναι ένα λίτρο περίπου, ενώ αργότερα αυξάνεται στα δύο λίτρα. Το αμνιακό υγρό περιέχει όλες τις ουσίες που υπάρχουν μέσα στο αίμα, αλλά και νεκρά κύτταρα, τα οποία αποβάλλονται από το έμβρυο. Εκκρίνεται και ανανεώνεται διαρκώς, κάθε τρεις ώρες προς το τέλος της εγκυμοσύνης, γιατί το μωρό  απορροφά καθημερινά μεγάλες ποσότητες.

Ο ρόλος του αμνιακού υγρού είναι πολύ ουσιαστικός, γιατί προστατεύει το μικρό . Χρησιμεύει ως υδάτινο πάπλωμα, απορροφώντας κραδασμούς, εξουδετερώνοντας τις πιέσεις τόσο από τα όργανα της μητέρας όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον και διατηρώντας σταθερή θερμοκρασία για το μωρό . Παράλληλα, του επιτρέπει να μετακινείται εύκολα, να αναπτύσσεται προφυλαγμένο και χωρίς εμπόδια, του εξασφαλίζει νερό και θρεπτικές ουσίες και λίγες μέρες πριν από τη γέννησή του το βοηθά να βρει την κατάλληλη θέση για να βγει στον κόσμο. Όσο για την ώρα του τοκετού, το αμνιακό υγρό συμβάλλει στη διαστολή του τραχήλου της μήτρας διευκολύνοντας τη διαδικασία.

Όταν σπάσουν οι μεμβράνες, είτε από μόνες τους είτε από το γιατρό, το υγρό που διαφεύγει («τα νερά») φτάνει περίπου το ένα λίτρο. Το αμνιακό υγρό επιτρέπει στη διάρκεια της εγκυμοσύνης να γίνει η αμνιοπαρακέντηση, για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν χρωμοσωμικές ανωμαλίες στο έμβρυο γύρω στη 18η εβδομάδα.