Απολιθώματα-Τρόποι απολίθωσης

Απολιθώματα είναι λείψανα διάφορων ζωικών ή φυτικών οργανισμών που έζησαν σε παλαιότερες γεωλογικές εποχές, τα οποία μετά το θάνατό τους θάφτηκαν κάτω από όγκους χώματος και διάφορα φερτά υλικά. Αποτελούν τα καλύτερα τεκμήρια της εξέλιξης των οργανισμών του παρελθόντος.

Η Παλαιοντολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τα απολιθώματα. Περιγράφει τη μορφή που είχαν οι διάφοροι οργανισμοί που έζησαν κατά το παρελθόν και βγάζει συμπεράσματα για τη συστηματική τους θέση, την καταγωγή των διαφόρων ειδών, για το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, τις κλιματικές συνθήκες που προτιμούσαν καθώς και για τη γεωγραφική τους εξάπλωση.

Η αξία της Παλαιοντολογίας είναι ιδιαίτερα σημαντική και τα οφέλη της μελέτης των απολιθωμάτων δεν περιορίζονται μόνο στην επιστήμη της Γεωλογίας, που συντελεί τα μέγιστα στη χρονολόγηση των στρωμάτων και των συνθηκών απόθεσης με τα χαρακτηριστικά ή καθοδηγητικά απολιθώματα, αλλά προσφέρουν στοιχεία και στην επιστήμη της Βιολογίας, καθώς βοηθούν στην κατανόηση της εξέλιξης των οργανισμών από την πρώτη εμφάνιση της ζωής στον πλανήτη μας μέχρι τη σημερινή της μορφή.



Ο αριθμός των διαφορετικών ειδών των οργανισμών που ζουν σήμερα στη γη είναι απειροελάχιστος σε σχέση με τον αριθμό των ειδών που έζησαν από την πρώτη εμφάνιση της ζωής, δηλαδή πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Η ποικιλία των μορφών ζωής του παρελθόντος με διαφορετικά μεγέθη, διαφορετική μορφή, είναι πραγματικά αδιανόητη ακόμη και για τον επιστήμονα που ασχολείται με την Παλαιοντολογία. Η παρατήρηση που μπορεί να κάνει ένας παλαιοντολόγος πάνω στην εξαφάνιση ορισμένων ειδών είναι ότι ορισμένα όργανα μεγάλωσαν τόσο πολύ που όχι μόνο δεν βοηθούσαν, αλλά αντίθετα δυσκόλευαν τη ζωή τους και δημιούργησαν συνθήκες για την εξαφάνισή τους, όπως είναι το τεράστιο μέγεθος και βάρος των δεινοσαύρων, τα τεράστια κέρατα των ελαφιών, οι τεράστιοι χαυλιόδοντες των απολιθωμένων ελεφάντων. Προκαλείται λοιπόν ένα πραγματικό δέος για τη δύναμη της φύσης, την αστείρευτη δημιουργικότητα της, τη σοφία της που έχει δημιουργήσει τόσα διαφορετικά πλάσματα και ανάμεσα σ’ αυτά τον Άνθρωπο για να τη μελετά, να την εκτιμά και να τη σέβεται, γιατί έχει αποδείξει την ταπεινή του καταγωγή.


Τρόποι απολίθωσης

Κατά την απολίθωση μόνο τα σκληρά μέρη ενός ζώου μπορούν να διατηρηθούν. Τέτοια είναι, για μεν τα σπονδυλωτά, οστά, δόντια, κέρατα, πλάκες, ωτόλιθοι, λέπια, για δε τα ασπόνδυλα, όστρακα, κελύφη κ.α.. Η απολίθωση δεν είναι πάντοτε δυνατή. Πρέπει να υπάρχουν ειδικές συνθήκες περιβάλλοντος για να διατηρηθεί ένας οργανισμός. Πρέπει για παράδειγμα ο σκελετός του ζώου να σκεπαστεί από λεπτόκοκκο χώμα, σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά το θάνατό του και στο περιβάλλον ταφής να κυκλοφορεί νερό, έστω και σε μικρή ποσότητα. Με την πάροδο του χρόνου γίνεται σταδιακή αντικατάσταση, μόριο προς μόριο, της αρχικής οργανικής ύλης από την οποία αποτελείται το οστό, από ανόργανη ύλη. Η ανόργανη ύλη είναι συνήθως ανθρακικό ασβέστιο CaCO3, που προέρχεται από το άμεσο περιβάλλον, στο οποίο έχει θαφτεί το οστό και δίνει στο απολίθωμα ανάλογη χημική σύσταση και χρώμα. Ο τρόπος της αντικατάστασης επιτρέπει τόσο τη διατήρηση του αρχικού σχήματος του οστού, όσο και τη διατήρηση της εσωτερικής υφής του. Έτσι λοιπόν ένα απολιθωμένο οστό μπορεί να έχει το σχήμα και την υφή ενός μη απολιθωμένου οστού, αλλά η σύστασή του δεν έχει σχεδόν καμία σχέση.

Τα βιοδηλωτικά ίχνη είναι φωλιές, αυγά, κοπρόλιθοι (απολιθωμένα κόπρανα ζώων), αποτυπώματα φύλλων ή ραχοκοκαλιών ψαριών, ίχνη βημάτων μέσα στη λάσπη ή και απλές τρύπες που έχουν γίνει από σκώληκες ή μαλάκια.







Τα ψευδοαπολιθώματα είναι διάφορα παιχνίδια της φύσης, που ενώ δείχνουν ότι πρόκειται για έμβια όντα, στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση με οργανική προέλευση, αλλά δημιουργούνται τυχαία όπως οι δενδρίτες. Εδώ υπάγονται και οι διάφορες πλάνες των επιστημόνων.

Ένας δενδρίτης στην επιφάνεια ενός πετρώματος. Πρόκειται για οξείδια μαγγανίου και σιδήρου που αποτίθενται στις επιφάνειες των ρωγμών του πετρώματος με την τυχαία μορφή κλαδιών και φύλων. Συχνά ερμηνεύονται λανθασμένα ως φυτικά απολιθώματα, ενώ στην πραγματικότητα η προέλευση τους είναι καθαρά ανόργανη (από το Internet)

Σπανιότερα είναι τα διατηρημένα ολόκληρα σώματα ζώων, όπως τα άθικτα κατεψυγμένα σώματα από μαμούθ, της εποχής των παγετώνων, ηλικίας πάνω από 10.000 χρόνια, που βρέθηκαν κυρίως στη Σιβηρία. Οστά πολλών ζώων της τεταρτογενούς περιόδου βρέθηκαν στους πισόλακκους Λα Μπρέα, στην Καλιφόρνια. Όμοια είναι και η περίπτωση των ρινόκερων στη Γαλίθια, που βρέθηκαν μέσα σε έδαφος που έχει εμποτιστεί με πετρέλαιο και στην Κρακοβία μέσα σε οζοκηρίτη (παράγωγο του πετρελαίου) πλειστοκαινικής ηλικίας. Έντομα και σπόροι, θαυμάσια διατηρημένα, βρέθηκαν μέσα σε ήλεκτρο, δηλαδή κεχριμπάρι (απολιθωμένη ρητίνη) της Βαλτικής.

Τα «ζωντανά απολιθώματα» είναι ζώα ή φυτά που ζουν μέχρι σήμερα και τα οποία διατηρούν σχεδόν την ίδια μορφή, χωρίς να υποστούν σημαντικές μεταβολές εδώ και πολλούς γεωλογικούς αιώνες, όπως οι ναυτίλοι και οι κοιλάκανθοι (κροσσοπτέρυγα ψάρια).

Τα απολιθωμένα καύσιμα είναι ο άνθρακας από το ξύλο (τύρφη, λιγνίτης, λιθάνθρακας, ανθρακίτης) και το πετρέλαιο που προέρχεται από την αποσύνθεση φυτικών και ζωικών οργανισμών.

Η λάβα των ηφαιστείων είναι μερικές φορές ένα άριστο μέσο απολίθωσης καθώς μπορεί να καλύψει ολόκληρα δάση και να γεμίσει τους πόρους του ξύλου με ορυκτά, όπως το διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). Έτσι προέκυψε το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου, 20 εκατομμυρίων ετών.

Μέρη που συναντώται απολιθώματα

Τα απολιθώματα συναντώνται κατά κύριο λόγο μέσα σε ιζηματογενή πετρώματα, όπως για παράδειγμα μέσα σε ασβεστόλιθους, ψαμμίτες, άμμους, αργίλους. Η παρουσία τους μέσα σε αυτά το πετρώματα οφείλεται στην ταφή των οργανισμών μετά το θάνατό τους, κυρίως μετά από τη μεταφορά των πτωμάτων από κάποιο ποταμό.

Σήμερα μπορούμε να βρούμε απολιθώματα σε περιοχές όπου υπάρχουν ιζήματα που αποτέθηκαν σε παλαιότερες εποχές• κυρίως μέσα σε ρεματιές όπου το νερό που κυλά σκάβει βαθιά μέσα στα παλαιότερα ιζήματα και αποκαλύπτει στρώματα που είναι καλυμμένα από νεότερα ιζήματα στις γύρω περιοχές. Ο τρόπος που διατηρούνται τα απολιθώματα μπορεί να δώσει σημαντικά ταφονομικά στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες τα έμβια όντα πέρασαν από τη βιόσφαιρα στη λιθόσφαιρα και να δώσει ερμηνεία σχετικά με την Παλαιοοικολογία, δηλαδή το παλαιοπεριβάλλον και το παλαιοκλίμα της περιοχής.Δείτε το βίντεο..

Τα σπήλαια, επίσης, αποτελούν φυσικά αρχεία πληροφοριών του παρελθόντος, χρήσιμα τόσο στους αρχαιολόγους, όσο και στους παλαιοντολόγους, καθώς στο εσωτερικό τους επικρατούν ιδανικές συνθήκες απολίθωσης.

Η ιστορία της γης διαιρείται σε μεγάλες χρονικές περιόδους. Η παλαιότερη εποχή χαρακτηρίζεται με τους όρους Κοσμικός ή Προγεωλογικός αιώνας, ακολουθεί ο Αζωικός και έπειτα ο Προτεροζωικός ή Αρχαιοζωικός ή Ηωζωικός αιώνας. Συνοπτικά όλες μαζί ονομάζονται Προκάμβριο. Οι νεότερες γεωλογικές εποχές, τα τελευταία 600 εκατομμύρια χρόνια περίπου, χωρίζονται σε τρεις γεωλογικούς αιώνες, τον Παλαιοζωικό, το Μεσοζωικό και τον Καινοζωικό και σε αντίστοιχες μικρότερης χρονικής διάρκειας περιόδους.

http://www.mfi-miliasgrevenon.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=4&Itemid=5